Vô Sinh: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Cảnh Báo Và Cách Điều Trị

Cập nhật lần cuối: 07/01/2025

Dấu Hiệu Vô Sinh Ở Nam Giới: Làm Sao Nhận Biết Sớm?

Vô sinh là một vấn đề ngày càng phổ biến, ảnh hưởng lớn đến hạnh phúc gia đình và tâm lý của các cặp vợ chồng. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học, việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có thể giúp bạn hiện thực hóa ước mơ làm cha mẹ. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và các phương pháp điều trị vô sinh hiệu quả trong bài viết dưới đây.

Vô sinh là gì?

Vô sinh là tình trạng không thể thụ thai tự nhiên dù cặp đôi đã quan hệ tình dục đều đặn trong một năm mà không dùng biện pháp tránh thai nào. Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân mà còn ảnh hưởng rất nhiều đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của các cặp vợ chồng.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 17,5% người bị không thể mang thai tại một giai đoạn nào đó trong đời, tương đương cứ 6 người thì có khoảng 1 người bị vô sinh. Tại Việt Nam, tỷ lệ vô sinh đang ở mức báo động với con số hơn 1 triệu cặp vợ chồng bị hiếm muộn. Đáng chú ý, khoảng 50% là các cặp vợ chồng dưới 30 tuổi. (1)

Vô sinh nguyên phát

Vô sinh nguyên phát là thuật ngữ dùng để chỉ các trường hợp mà người phụ nữ chưa từng mang thai, dù đã cố gắng trong thời gian dài. Nguyên nhân có thể đến từ phía nam giới, nữ giới hoặc cả hai, đòi hỏi phải thực hiện các xét nghiệm và kiểm tra chuyên sâu để xác định nguyên nhân cụ thể.

Vô sinh thứ phát

Ngược lại, vô sinh thứ phát là tình trạng xảy ra ở các cặp vợ chồng đã từng mang thai hoặc sinh con trước đó nhưng không thể thụ thai thêm lần nữa. Điều này có thể xuất phát từ những thay đổi trong sức khỏe, lối sống hoặc các biến chứng sau lần mang thai trước. Vô sinh thứ phát thường gây ra nhiều áp lực tâm lý, đặc biệt khi các cặp đôi có kế hoạch mở rộng gia đình.

Đáng chú ý, tỷ lệ vô sinh thứ phát tại Việt Nam đang có xu hướng gia tăng, ước tính đạt từ 15-20% mỗi năm và hiện chiếm hơn 50% trong tổng số các trường hợp vô sinh ở các cặp vợ chồng. (2)

Cách nhận biết vô sinh

Dấu hiệu vô sinh ở nam

Nam giới có thể gặp nhiều dấu hiệu cảnh báo vô sinh, bao gồm:

Rối loạn cương dương hoặc xuất tinh bất thường: Đây là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất, có thể gây khó khăn trong việc thụ tinh.
Đau, sưng hoặc xuất hiện khối u ở tinh hoàn: Những bất thường này có thể liên quan đến các vấn đề như viêm tinh hoàn, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc thậm chí là ung thư tinh hoàn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản.
Tinh dịch bất thường: Tinh dịch có thể trở nên lỏng, quá đặc hoặc có màu sắc bất thường như vàng hoặc nâu, cho thấy có vấn đề về chất lượng tinh trùng hoặc sức khỏe hệ sinh dục.
Kết quả tinh dịch đồ bất thường: Khi tiến hành xét nghiệm tinh dịch đồ, nếu số lượng, khả năng di động hoặc hình dạng tinh trùng không đạt chuẩn, khả năng sinh sản ở nam có thể được xác định.

Dấu hiệu vô sinh ở nữ

Dưới đây là một số triệu chứng vô sinh ở phụ nữ thường gặp nhất:

Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh: Rối loạn kinh nguyệt thường liên quan đến các vấn đề về nội tiết tố hoặc chức năng buồng trứng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng rụng trứng và thụ thai.
Đau vùng chậu kéo dài: Nếu cơn đau xuất hiện thường xuyên, đặc biệt trong thời kỳ kinh nguyệt, có thể là dấu hiệu của các bệnh lý như lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung hoặc viêm vùng chậu.
Khó thụ thai dù quan hệ tình dục đều đặn: Nếu sau hơn 12 tháng quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai mà vẫn không có thai, đây là dấu hiệu cần đặc biệt chú ý và nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra.

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam và nữ

Đối với nam giới

Vô sinh ở nam giới có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

1. Bệnh lý liên quan đến cơ quan sinh dục: Một số bệnh phổ biến gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nam giới bao gồm:

Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Gây suy giảm chất lượng và số lượng tinh trùng.
Viêm tinh hoàn hoặc nhiễm trùng cơ quan sinh dục: Những tình trạng này có thể làm tổn thương ống dẫn tinh hoặc làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
Tắc nghẽn ống dẫn tinh: Làm gián đoạn quá trình xuất tinh.

2. Những thói quen gây vô sinh ở nam giới:

Hút thuốc lá: Làm giảm chất lượng tinh trùng và tăng nguy cơ tổn thương DNA.
Sử dụng rượu bia và chất kích thích: Ảnh hưởng trực tiếp đến hormone sinh dục và giảm khả năng sinh sản.
Mặc quần áo bó sát thường xuyên: Làm tăng nhiệt độ vùng tinh hoàn, gây ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.

Đối với nữ giới

Vô sinh ở nữ giới thường liên quan đến các vấn đề bệnh lý và yếu tố sinh học:

1. Các bệnh lý phụ khoa phổ biến:

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Gây rối loạn nội tiết tố, cản trở quá trình rụng trứng.
Lạc nội mạc tử cung: Gây dính tắc vòi trứng và viêm nhiễm vùng chậu, cản trở quá trình thụ tinh.
Tắc ống dẫn trứng: Làm ngăn chặn tinh trùng gặp trứng hoặc trứng thụ tinh không thể di chuyển đến tử cung.

ThS. BS Nguyễn Thị Thu – Chuyên gia hỗ trợ sinh sản tại IVF Hà Nội cho biết:

“Ước tính có đến 25 – 45% vô sinh ở nữ giới là do bệnh lý của vòi trứng, trong đó bệnh lý thường gặp là tắc vòi trứng. Nếu tắc hai vòi trứng thì tinh trùng sẽ không gặp được trứng để thụ tinh. Nếu tắc 1 bên vòi trứng thì tỷ lệ mang thai tự nhiên giảm đi 50%.”

Bên cạnh đó, một số bệnh lý khác như dính buồng tử cung, tụ dịch tại vết mổ, u xơ tử cung, viêm vùng chậu mãn tính… cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của phụ nữ, gây khó khăn trong việc thụ thai và duy trì thai kỳ.

Vô sinh ở nữ giới thường liên quan đến các vấn đề bệnh lý và yếu tố sinh học

2. Yếu tố tuổi tác:

Khả năng sinh sản của phụ nữ giảm mạnh sau tuổi 35 do chất lượng và số lượng trứng suy giảm (suy buồng trứng), cùng với nguy cơ mắc các bệnh lý tăng cao.

Một số nguyên nhân gây vô sinh khác

Ngoài những yếu tố chính kể trên, một số nguyên nhân khác cũng có thể góp phần dẫn đến vô sinh ở cả nam và nữ:

Yếu tố di truyền: Các bất thường về gen hoặc nhiễm sắc thể có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Hệ miễn dịch: Một số người có thể phát triển kháng thể chống lại tinh trùng hoặc trứng, gây cản trở quá trình thụ tinh.
Dị tật bẩm sinh: Những bất thường về cấu trúc cơ quan sinh dục từ khi sinh ra có thể làm giảm hoặc mất khả năng sinh sản.
Tác động từ môi trường sống: Tiếp xúc lâu dài với hóa chất độc hại, ô nhiễm môi trường, hoặc bức xạ có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Áp lực công việc và căng thẳng tâm lý: Stress kéo dài có thể làm rối loạn hormone và gây cản trở quá trình thụ thai.

Chẩn đoán vô sinh

Quá trình chẩn đoán khả năng sinh sản đòi hỏi sự phối hợp của nhiều phương pháp kiểm tra và xét nghiệm nhằm xác định chính xác nguyên nhân cũng như mức độ ảnh hưởng. Khi các cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc thụ thai và đến khám hiếm muộn, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng, đồng thời chỉ định các xét nghiệm và kiểm tra chuyên sâu. Những bước này giúp đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe sinh sản của cả hai, đảm bảo xác định đúng vấn đề và đề xuất phương án điều trị phù hợp.

Xét nghiệm máu và hormone: Được thực hiện nhằm đánh giá nồng độ hormone liên quan đến chức năng sinh sản như testosterone, FSH, LH, và AMH. Các kết quả này giúp xác định khả năng rụng trứng ở nữ và khả năng sản xuất tinh trùng ở nam.
Tinh dịch đồ: Là xét nghiệm quan trọng đối với nam giới, giúp kiểm tra số lượng, chất lượng và khả năng di động của tinh trùng. Đây là yếu tố quyết định chính trong khả năng thụ tinh tự nhiên.
Siêu âm và nội soi: Ở nữ giới, siêu âm giúp kiểm tra cấu trúc và chức năng của buồng trứng, tử cung, và ống dẫn trứng. Trong trường hợp nghi ngờ bất thường, nội soi ổ bụng hoặc tử cung có thể được chỉ định để phát hiện các bệnh lý như lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung, hoặc tắc ống dẫn trứng.
Xét nghiệm miễn dịch hoặc di truyền: Được áp dụng trong một số trường hợp để kiểm tra sự hiện diện của kháng thể chống tinh trùng hoặc bất thường di truyền gây cản trở khả năng sinh sản.

Vô sinh có con được không?

Với sự phát triển vượt bậc của y học, phần lớn các trường hợp vô sinh đều có thể điều trị hoặc cải thiện đáng kể. Việc khám hiếm muộn sớm giúp các cặp vợ chồng xác định nguyên nhân gây vô sinh từ giai đoạn đầu, từ đó tăng khả năng điều trị thành công. Nguyên nhân có thể đến từ cả nam và nữ hoặc cũng có thể là không rõ lý do.

Tư vấn hiếm muộn từ các chuyên gia giúp các cặp đôi hiểu rõ tình trạng sức khỏe sinh sản của mình, đồng thời định hướng lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất. Vô sinh không phải là dấu chấm hết cho ước mơ làm cha mẹ. Điều quan trọng là các cặp vợ chồng cần giữ vững tinh thần, kiên trì và hợp tác chặt chẽ với bác sĩ để có được phương án điều trị hiệu quả nhất.

Các phương pháp điều trị vô sinh hiếm muộn

Vô sinh có chữa được không là nỗi băn khoăn lớn của nhiều cặp vợ chồng, đặc biệt khi phải đối mặt với các bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. May mắn thay, với sự phát triển của y học hiện đại, việc chữa vô sinh đã đạt được nhiều tiến bộ vượt bậc. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và mức độ hiếm muộn của mỗi cặp đôi, bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp nhất. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến hiện nay:”

Điều trị bệnh lý gây hiếm muộn

Điều trị vô sinh bắt đầu với việc xác định và khắc phục các bệnh lý hoặc bất thường trong cơ quan sinh sản của cả nam và nữ. Một số phương pháp điều trị bệnh lý bao gồm:

Phẫu thuật sửa chữa các bất thường cơ quan sinh sản: Đối với những trường hợp vô sinh do dị tật bẩm sinh, tắc nghẽn ống dẫn trứng, hay các vấn đề về tử cung, phẫu thuật có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản. Phẫu thuật có thể bao gồm việc thông tắc ống dẫn trứng, khắc phục tình trạng lạc nội mạc tử cung, hoặc điều chỉnh bất thường ở tinh hoàn hay tuyến tiền liệt ở nam giới.
Sử dụng thuốc kích thích rụng trứng hoặc cải thiện chất lượng tinh trùng: Đối với nữ giới, thuốc kích thích rụng trứng giúp tăng cường sự rụng trứng đều đặn, từ đó nâng cao cơ hội thụ thai. Đối với nam giới, các loại thuốc có thể được sử dụng để cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng, tăng khả năng thụ tinh.

Thay đổi lối sống và thói quen xấu

Lối sống và thói quen sinh hoạt có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng sinh sản. Việc thay đổi những thói quen xấu có thể cải thiện đáng kể khả năng thụ thai, bao gồm:

Hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng rượu bia và thuốc lá có thể làm giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới và ảnh hưởng đến sự phát triển của trứng ở nữ giới. Vì vậy, hạn chế hoặc từ bỏ các chất kích thích này sẽ giúp nâng cao khả năng sinh sản.
Xây dựng chế độ ăn uống giàu dưỡng chất và tập thể dục đều đặn: Một chế độ ăn uống cân đối, giàu vitamin và khoáng chất, cùng với việc duy trì thói quen tập thể dục đều đặn, sẽ giúp cải thiện sức khỏe sinh sản. Điều này không chỉ giúp duy trì cân nặng hợp lý mà còn tạo ra một môi trường tốt cho sự phát triển của trứng và tinh trùng.

Các phương pháp hỗ trợ sinh sản

Khi các phương pháp tự nhiên hoặc việc sử dụng thuốc không mang lại hiệu quả, các phương pháp hỗ trợ sinh sản dưới đây sẽ được bác sĩ tư vấn cho các cặp vợ chồng gặp vấn đề hiếm muộn:

IUI (Bơm tinh trùng vào buồng tử cung)

Thụ tinh nhân tạo IUI là một kỹ thuật đơn giản và ít xâm lấn, trong đó tinh trùng sau khi được lọc và chọn lọc sẽ được bơm trực tiếp vào buồng tử cung của người mẹ, thường là vào thời điểm rụng trứng. Mục đích của phương pháp này là tạo điều kiện thuận lợi nhất để tinh trùng có thể gặp trứng và thụ thai, từ đó tăng khả năng thụ thai thành công.

IVF (Thụ tinh trong ống nghiệm)

Đây là một phương pháp điều trị vô sinh phổ biến, trong đó trứng của người phụ nữ và tinh trùng của người đàn ông được kết hợp bên ngoài cơ thể trong một môi trường nhân tạo, tạo thành phôi thai. Sau đó, phôi sẽ được đưa vào tử cung của người phụ nữ để tiếp tục quá trình phát triển. IVF là lựa chọn hiệu quả cho những cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên, đặc biệt là đối với các ca hiếm muộn khó, có bệnh lý phức tạp.

Các kỹ thuật tiên tiến như hỗ trợ phôi thoát màng hoặc đông lạnh phôi

Trong quá trình IVF, một số kỹ thuật tiên tiến có thể được sử dụng như hỗ trợ phôi thoát màng hoặc đông lạnh phôi. Hỗ trợ phôi thoát màng được áp dụng khi phôi không thể tự thoát ra khỏi màng bọc, giúp tăng khả năng phôi phát triển sau khi chuyển vào tử cung. Đông lạnh phôi giúp bảo quản phôi trong thời gian dài mà không làm giảm chất lượng, để sử dụng cho các chu kỳ điều trị sau này nếu cần.

Tất cả những phương pháp này đều mang lại cơ hội giúp các cặp vợ chồng hiếm muộn vượt qua khó khăn trong việc có con. Mỗi phương pháp sẽ được bác sĩ tư vấn và lựa chọn dựa trên tình trạng cụ thể của từng cặp đôi, cũng như nguyên nhân gây vô sinh. Điều này giúp tăng khả năng thành công và mang lại cơ hội lớn nhất cho các cặp đôi trong việc thực hiện ước mơ làm cha mẹ.

ThS. BS Nguyễn Duy Phương, Giám đốc Trung tâm IVF Hà Nội chia sẻ:

“Các cặp vô sinh hiếm muộn, độ tuổi vàng lý tưởng nhất để điều trị là người phụ nữ dưới 30 tuổi là đẹp nhất. Chấp nhận được độ tuổi dưới 35, còn từ 35 – 40 tuổi là kém. Từ 40 – 45 là rất kém rồi, còn sau 45 tuổi người ta khuyến cáo là không nên điều trị. Càng điều trị sớm, cơ hội thành công càng cao.”

Tại Trung tâm Hiếm muộn & Y học giới tính, Bệnh viện ĐK Hà Nội (IVF Hà Nội), nhờ vào đội ngũ chuyên gia bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm cùng cơ sở vật chất hiện đại, tỷ lệ thành công của các ca IVF đang là ~86%, con số cao top đầu miền Bắc. IVF Hà Nội là địa chỉ đáng tin cậy cho các cặp vợ chồng mong con lâu năm. Các bác sĩ chuyên gia đầu ngành tại trung tâm luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật hỗ trợ sinh sản mới nhất. Nghiên cứu bệnh án, làm rõ các nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn của từng trường hợp và tư vấn phương pháp điều trị hiệu quả với chi phí tối ưu nhất.

vo-sinh-06.jpg

Với hệ thống máy móc và trang thiết bị hiện đại hàng đầu tại Việt Nam và khu vực, phòng LAB đạt chuẩn quốc tế, cùng dịch vụ y tế chuẩn 5 sao, Trung tâm IVF Hà Nội khẳng định vị thế trong lĩnh vực thăm khám và điều trị vô sinh hiếm muộn. Trung tâm không chỉ điều trị hiệu quả các trường hợp vô sinh phổ biến mà còn chuyên sâu trong điều trị các ca hiếm muộn lâu năm, có bệnh lý phức tạp, mang lại hy vọng cho các cặp vợ chồng.

Câu hỏi thường gặp

Khi nào nên đi khám hiếm muộn?

Cặp vợ chồng nên đi khám hiếm muộn khi đã cố gắng thụ thai trong ít nhất 1 năm mà không thành công (6 tháng nếu nữ giới trên 35 tuổi). Ngoài ra, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, rối loạn cương dương, hoặc các vấn đề sức khỏe khác ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, bạn cũng nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Vô sinh và hiếm muộn khác nhau như thế nào?

Vô sinh là khi cặp vợ chồng không thể thụ thai sau một năm quan hệ tình dục đều đặn mà không sử dụng biện pháp tránh thai.
Hiếm muộn là tình trạng khi cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc có con, dù có thể đã có một lần mang thai trước đó, nhưng không thể có con tiếp theo trong một khoảng thời gian nhất định.

Vô sinh không rõ nguyên nhân là gì?

Vô sinh không rõ nguyên nhân là khi cặp vợ chồng không thể thụ thai mặc dù đã kiểm tra sức khỏe và không tìm ra bất kỳ vấn đề rõ ràng nào ở cả hai vợ chồng. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân có thể là sự kết hợp của các yếu tố nhỏ hoặc vấn đề sinh sản chưa được phát hiện, nhưng không có một lý do cụ thể.

Uống sữa đậu nành có vô sinh không?

Uống sữa đậu nành một cách vừa phải không gây vô sinh. Tuy nhiên, trong đậu nành có phytoestrogen, một loại hợp chất thực vật có tác dụng tương tự như estrogen, có thể ảnh hưởng đến mức độ hormon trong cơ thể nếu sử dụng quá mức. Tuy nhiên, nghiên cứu hiện nay chưa xác nhận rằng việc tiêu thụ sữa đậu nành hoặc các sản phẩm từ đậu nành gây vô sinh ở cả nam và nữ.

Hút pod có bị vô sinh không?

Việc hút pod (hay thuốc lá điện tử) có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nicotine và các hóa chất trong thuốc lá điện tử có thể làm giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới và ảnh hưởng đến sự phát triển của trứng ở nữ giới.

Thủ dâm nhiều có bị vô sinh không?

Thủ dâm với tần suất vừa phải không gây vô sinh. Tuy nhiên, nếu lạm dụng thủ dâm, có thể gây ra các vấn đề về tâm lý, mệt mỏi, rối loạn chức năng tình dục, và giảm chất lượng đời sống tình dục. Một số người có thể gặp phải các vấn đề về cương dương, giảm ham muốn tình dục, hoặc gặp khó khăn khi quan hệ tình dục với bạn tình.

Quan hệ ngày đèn đỏ có bị vô sinh không?

Quan hệ tình dục trong kỳ kinh nguyệt (ngày đèn đỏ) không gây vô sinh. Tuy nhiên, trong thời gian này, phụ nữ có thể dễ bị nhiễm trùng do dịch âm đạo dễ dàng mang vi khuẩn từ bên ngoài vào.

NGUỒN THAM KHẢO